Egunkari maitea,
udazken tristeak eman dio segida uda negartiari, baina negu zuria itxaropentsu hartu nahiko nuke bihotzarentzako berri onak jasoz.
DISTANTZIAK BI GORPUTZ BANA DITZAKE, BAINA EZ BI BIHOTZ.
Durangoko azoka hurbiltzen ari den honetan, Ainara Maya bere aurrekoez oroitzenda , eta euskara batuaz nahiz liburuez pixka batean ahanzteko gogoa sartzen zaio, ahozko euskal mintzaira jatorra miresten baitu; haren amatxi biren mintzaira bihotzean, hori kanporatzeko gogoa izaten du.
Mayak ere, Oizko amatxi Bittorik bezala, bihotzeko kontuak eta sentimenduak euskaraz hobeki esaten edota idazten baititu, bestela, bihozminak jota hil gaitezkeela uste du, geure gauza intimoak geure hizkuntza intimoan ez adierazteagatik.
Gureaz blai
INFO7 IRRATIA
2016/11/28
AMATXIREN MINTZOA (2)
Oroitu, inoiz ez dela berant amets egiteko, eta beti dela garaia ametsak eraikitzeko, gau eta egun familia eta lagunarte giroan pasatako garai eta denbora onak gogo-bihotzean hartuz.
Ametsek ez dute kartzelarik
ezta ere desioek itzalik,
nork aterbetuko ditu
gure esperantzak,
guk baizik?
Amatxiren mintzoa bihotzetik ahora datorkit, ezagutu nuen Oizko amatxiz oroitzean. 1917ko ilbeltzaren 8an sortu zen Donamarian, Berrau baserrian. Euskaraz sortu, bizi eta 2010eko lorailean hil zen. Oizko Etxezarreara ezkondu zen apenas 18 urte zituela Frantzisko Urroz oiztarrarekin, eta han eguneroko etxeko nahiz baratze eta belagietako lanez gain, bere hamabi seme-alabez erditu zen eta haiek denak hezi zituen. Izaera handikoa, langilea eta jenio bizikoa omen zen, beharko! Haren solasa egiten ez badut ere, saiatzen naiz amatxi haren mintzoa bihotzetik ateratzen ahoratzeko.
Beraren antzik ez dut fisikoki, baina Amaiurko amatxirekin ez bezala, Donamariako amatxirekin askotan egon nintzen, eta bere kontuak Malerrekako mintzairan entzuteko aukera izan nuen: “Nik zuen uskara hori ez dut enteintzen” maiz erraten zidan, eta orduan ni saiatu nintzen pixkanaka bere uskarara hurbiltzen, 2010ean hil zen arte. Haren ahotik hainbat kontu entzun nituen, eta amatxi Bittoriren ahotsak entzuten ditut barnean:
-
Bittori! Bittori, hator hunata! -Txoklak jauntzi, eta oraindik ere makarrak begi ertzetan, barneko lihozko soinekoaz jaisten zen eskailburura Bittori neskatoa. Amaren oihuek esnatzen zuten, ez zekielarik zer nahi ote zuen ere. Beno, edo bazekien bai. Goizero bezala, herriko eskolara joan aitzin, larrainera joateko eskatuko zion, egur bila-edo, sukaldea pizteko. Lau anai-arrebetatik zaharrena zen, eta oraindik hamar urte ez zituen.
-
Bittori, mesedez, ekarridan saski bete egur, zuentzako gosaria prestatzeko. -Han joaten zen soto aldera, amaren gosari goxoan pentsatzen, behi-esnez bustitako artopila goxo-goxoa… ummm… klin klan klin klan eta zurezko txoklak lurrarekin bat egiten zuteneko hotsa bidelagun. Gosaldu ondoren, herrira jaisten zen belagian beheiti, txoklekin eta bizkar gainean berokia harturik letrak eta numeroak ikastera. Oroitzen zen batez ere udazken hastapenetako goiz nabar haietaz, belagiak ere halako kolore magiko batez janzten zirelarik, eta bere orduko zurezko oinetakoak tris-tras asotsa ateratzen zutelarik belar idorrarekin arraskatzean.
Esposatu zenetik, Oitzen bizi izandu zen beti, Etxezarrean; eta bertan, bere garaiko andre gehienak bezalaxe, labrantza eta etxeko lanez arduratzen zen. Zer erranen dizuet bada nik? Bizitza lasaia eraman zuen arren, badira halako pasadizo xelebreak anekdotario batean biltzeko; nork daki? Agian bere ondorengoren batek aterako ditu, baina horretarako idaztea gustatu beharko zaio.
-
Aizu, amatxi… kontaidazu zerbait…
Durangoko azoka hurbiltzen ari den honetan, ni neure aurrekoez oroitzen naiz, eta euskara batuaz nahiz liburuez pixka batean ahanzteko gogoa sartzen zait, ahozko euskal mintzaira jatorra miresten baitut; nire amatxi biren mintzaira bihotzean, hori kanporatzeko gogoa dut.
Ezagutu nuen amatxi hura eskolatua zen hamalau urte bitarte, eta gaztelaniaz ere nola edo hala moldatzen zen; nik euskaraz solasten ezagutu dut beti, eta Osasunbidera edo medikutara Doneztebera joan behar zuen bakoitzean, beti familiako norbaitekin joaten zen, sendagilea erdalduna baitzen eta erdaraz ezin baitzuen sentitzen zuena berak nahi bezala komunikatu. Hizkuntza-eskubideak errespetatzea ere osasuna da, eta mediku profesional on bat izatea bezain garrantzitsua da Euskal Herrian profesionala euskalduna izatea, euskaldun guztiok geure ama-hizkuntzan arta gaitzaten. Bertzela, bihozminak jota hil gaitezke, geure gauza intimoak geure hizkuntza intimoan ez adierazteagatik. Osasunerako bidea izan dadin Osakidetza ere, Gaixokidetza izan ez dadin.
Nik ere, Oizko amatxi Bittorik bezala, bihotzeko kontuak eta sentimenduak euskaraz hobeki erraten edota idazten ditut, nahiz eta bertze lau hizkuntza gehiagoren jabe izan ni neu. Baina bihotzeko kontuak eta sentimenduak euskaraz nahiago.
Elkartzean
jarraitzen duen haria
da gure arteko maitasuna.
Moldeak apurtu harresiak eraikitzeko.
Harresiak apurtu zubiak eraikitzeko
eta zubiak gu bion arteko amildegia zeharkatuko du.
ADIO AZARO TRISTEA, ONGI ETORRI ABENDUA…
maya's space 